"مردم‌هراسی" ریشه‌ی بیشتر نظریه‌های فرهنگ‌گرایی در ایران است. مدعیان و ستایشگرانِ نخبگی و روشنفکران (برخلاف بیشتر اندیشمندانِ اصیل) به‌طورپیوسته به نکوهشِ جامعه و مردم پرداخته‌اند و معتقدند که مشکلات در ایران بدون تغییر مردم امکان‌پذیر نیست (باید مردم را اصلاح یا براندازی کرد)./۱
